پاورپوینت بررسی معماری باغ ارم شیراز
 
باغ ارم شیراز به طور مسلم از دوره سلجوقیان و در تمام دوره آل اینجو و آل مظفر و گوركانیان وجود داشته و با توجه به اینكه سیستم فئودالی به طور كامل بر جامعه آن دوره حاكم بوده  بدون تردید بانیان و صاحبان باغ ارم كه باغی ارزشمند بوده، در آن زمان حكام وقت بوده‌اند. ‌احتمال می‌رود اتابك قراچه كه از طرف سنجر سلجوقی به حكومت فارس منصوب بوده  دستور احداث این باغ را داده باشد.
 
فهرست مطالب
 
تاریخچه باغ ارم شیراز
ویژگی بنا
معرفی عمارت اصلی باغ
پوشش گیاهی
کتیبه های عمارت اصلی
فضای باغ
از نظر هنر
 
بخشی از مطلب
شیراز یکی از شهرهای قدیمی و یکی از برترین شهرهای گردشگرپذیر کشور ایران است. این شهر که جاذبه‌های تاریخی، طبیعی و ادبی بسیاری همچون مدرسه خان شیراز  را در خود نهان دارد، در منطقهٔ کوهستانی زاگرس و در ارتفاع ۱۴۸۶ متری از سطح دریا واقع شده است. این شهر پس از تبریز و تهران، سومین شهر ایران است که از نهاد شهرداری برخوردار شد. شهر شیراز در طول تاریخ پر فراز و نشیب خود با نام‌های «تیرازیس»، «شیرازیس» و «شیراز» نیز نامیده شده است. این شهر مرقد مطهر شاه‌چراغ، برادر امام رضا (ع)، را میزبانی می‌کند و لقب سومین حرم اهل بیت ایران را به خود اختصاص داده است.
شیراز طی دوره‌های مختلف‌های تاریخی، پایتخت حکومت‌های آل بویه، اتابکان فارس، آل اینجو و آل مظفر و زندیان بوده است و در زمان هخامنشیان نیز تخت جمشید و پاسارگاد که در نزدیکی شیراز کنونی قرار دارند، پایتخت حکومتی بودند. در گذشته به این شهر، القاب و عناوین مختلفی از جمله مملکت سلیمان، ملک سلیمان، دارالملک، دارالعلم و دارالفضل اعطا گردیده بود. در سده چهارم و پنجم هجری قمری که شیراز پایتخت سلسله‌ی آل بویه شد، مساجد، قصرها، کتابخانه‌ها و کانال‌های آب‌رسانی بسیاری در این شهر بنا گردید.
در ایام جشن مهرگان و نوروز، بازار شهر شیراز را آذین می‌بستند که جلوه فوق‌العاده‌ای را برای آن به ارمغان می‌آورد. باغ از دیرباز، دارای جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ ایرانی بوده است و شهر شیراز من جمله شهرهایی به شمار می‌رود که به باغ‌های زیبا و مسحورکننده خود شهرت دارد. من جمله اهم باغ‌های متعدد شیراز که بخش اعظمی از آنها در شمال غرب و در حدود مناطق قصردشت، کشن، چمران و معالی‌آباد جاخوش کرده‌اند، می‌توان از باغ ارم، باغ عفیف‌آباد، باغ دلگشا و باغ جهان ‌نما نام برد. باغ ارم، مجموعه‌ای معروف و زیبا است که در دل شهر تاریخی شیراز، در محدوده شمال غربی شهر و در محل تقاطع بلوار شرقی–غربی ارم و بلوار شمالی–جنوبی آسیاب سه‌تایی و جام جم، در دامنه کوه آسیاب سه‌تایی، قرار دارد و در فاصله کمی از کوه‌های شمالی شیراز جا خوش کرده است.
تاریخچه باغ ارم شیراز:
اسناد و شواهد تاریخی، از موجودیت باغ ارم شیراز در دوره سلجوقیان وهمچین دوره آل اینجو، آل مظفر و گورکانیان حکایت دارند. با این حال از آنجایی که در دوره‌های تاریخی مذکور، سیستم فئودالی (ارباب و رعیتی) بر اران حاکم بوده است، بدیهی است که حاکمان وقت این باغ زیبا را در اختیار داشتند. برخی روایات تاریخی از شروع احداث باغ ارم شیراز در دوران تصدی اتابک قراچه بر ولایت فارس خبر می‌دهند. با این حال بعد از وی تا جلوس شاه شیخ ابواسحاق اینجو که احتمالاً باغ ارم را در اختیار داشت، اطلاعی از نحوه مالکیت این باغ در دست نیست.
از عصر صفویه به بعد، باغ ارم شیراز در سفرنامه‌های جهانگردان، آباد و باشکوه توصیف شده است. در زمان زندیه هم کریم‌خان زند در سازندگی و بهسازی این باغ کوشید. از اواخر دوره زندیه تقریباً برای مدت هفتاد و پنج سال، باغ ارم شیراز در تصاحب سران ایل قشقایی بود. خاندان جانی خان قشقایی که از دوره فتحعلی شاه قاجار با سمت ایلخانی و ایل بیگی بر ایل قشقایی فرمانروایی می‌کردند، مدت مدیدی، مالکیت این باغ را در اختیار داشتند و از آنجا به عنوان مقر فرمانروایی خود در شهر شیراز استفاده می‌کردند. نخستین ایلخان این خاندان یعنی جانی خان و پسرش محمد قلی خان در قرن هجده خورشیدی، عمارتی باشکوه را در این باغ بنا نهادند و درختان و گیاهان مختلفی از جمله کاج، نارنگی، سرو و خرمالو را در محوطه آن کاشتند.
در دوره سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، حاج نصیرالملک شیرازی باغ را از خاندان ایلخانی خریداری نمود و ساختمان فعلی موجود در باغ را به جای عمارت ایلخانی بنا کرد. پس از درگذشت حاج نصیرالملک در سال ۱۳۱۱ قمری، تزئینات بنا و بعضی قسمت های ناتمام به وسیله مالک جدید این باغ، ابوالقاسم خان نصیرالملک، تکمیل شد. باغ ارم شیراز پس از فوت ابوالقاسم خان نصیرالملک به فرزندش رسید و پس از چندی به یکی از سران ایل قشقایی فروخته شد. این باغ سرانجام به تصرف دولت درآمد و به دانشگاه شیراز واگذار شد.  دانشگاه شیراز نیز برای مدت‌ها به عنوان کاخ پذیرایی از آنجا استفاده می‌نمود. در سال های ۱۳۵۰-۱۳۴۵ خورشیدی، این باغ با اعتبار اعطا شده از طرف سازمان برنامه و بودجه و زیر نظر مسئولین وقت دانشگاه، تعمیر شد و زمین وسیعی در حاشیه بلوار ارم و بلوار آسیاب سه‌ تایی نیز بدان اضافه گردید. امروزه باغ ارم همچنان در اختیار دانشگاه شیراز می‌باشد و در حقیقت به تمام مردم تعلق دارد.
تاریخچه باغ
باغ ارم شیراز تنوع گیاهی بسیار بالایی دارد و گیاهان بسیاری از اقصی نقاط جهان در آن کاشته شده‌اند؛ به شکلی که باغ در قالب نمایشگاهی از انواع گل‌ها و گیاهان درآمده‌ است. طرح اولیه این باغ، ساختار چهارگوشی به سبک سایر انواع باغ ایرانی ساخته شده در حدود قرن یازدهم میلادی بوده است و در آن زمان، باغ شاه یا باغ امپراطوری پارسی خوانده می‌شد.  بر اساس یک روایت قدیمی، این باغ شباهت زیادی به باغ شداد دارد که توسط پسر عماد فرمانروای عربستان جنوبی به منظور رقابت با بهشت ساخته شده بود.
تاریخچه
شداد چون وصف بهشت را شنید بر آن شد که باغ‌ها و کاخ‌هایی همانند آن بسازد و دستور داد تا طلا و زبرجد و یاقوت فراهم کنند و صدها نفر معماری را که با هر یک سرپرستی هزار کارگر را برعهده داشتند، مسئول ساخت این باغ نمود . پس در دمشق یا اسکندریه و یا در یمن بین صنعا و حضر موت، باغی بهشت‌مانند ساخت. ولی از آنجایی که قصد ورود به بهشت به همراه لشکریانش را داشت، در نزدیکی شهر هلاک گردیدند و بهشت او نیز در اعماق زمین فرو رفت. شباهت ارم و آرم باعث شده است تا برخی مفسران، ارم را با آرامیان مرتبط بدانند و  شهر دمشق را نیز همان شهر ارم در نظر گیرند.
معماری باغ ارم شیراز
باغ ارم شیراز، با مساحت ۱۱۰۳۸۰ و زیربنای ۱۸۶۹ متر مربع از یک عمارت اصلی سه طبقه تشکیل شده است که در طبقه زیرین دارای حوضخانه و در طبقات فوقانی دارای تالارها و ایوان اصلی با دو ستون مملو از گچ بری‌ها و حجاری‌های چشم نواز است. بر روی دیوارهای این عمارت، نقاشی‌هایی از داستان های کهن ایرانی جلب توجه می کنند که قدمتی برابر با چهار قرن دارند. عمارت اصلی باغ ارم شیراز از سه طبقه تشکیل شده است؛ تالار حوضخانه در طبقه زیرین و ایوانی بزرگ با دو ستون بلند در طبقه دوم آن قرار دارد که در دو سوی آن دو ایوان کوچک دیده می‌شود.
معماری باغ ارم
عمارت مرکزی باغ ارم شیراز که هسته مرکزی این باغ را شکل می‌دهد، از منظر معماری، نقاشی، کاشیکاری و گچ بری از شاهکارهای معماری زمان قاجار به شمار می‌رود. عمارت باغ ارم شیراز، از سه طبقه، با تزئینات فراوان تشکیل شده است؛ اتاق‌های طبقه زیرین که تقریباً جزو زیرزمین محسوب می‌شوند و محلی برای استراحت در روزهای گرم تابستان بودند. تزئینات این اتاق‌ها، مملو از کاشی‌کاری‌های رنگین است. دو طبقه بالایی دارای ستون‌هایی هستند که از تخت جمشید الهام گرفته شده‌اند. در پیشانی بنا، دو نیم‌دایره در دو طرف و یک تابلو بزرگ در وسط قرار دارد که از ۳ هلال روی هم تشکیل شده‌است. این تابلو، تصاویری از شاهنامهٔ فردوسی و نبرد شاهان قاجار را نشان می‌دهد.
معماری باغ ارم
عمارت اصلی باغ ارم شیراز نمونه نسبتا کاملی از ساختمان‌های اواسط دوره قاجاریه است و با ویژگی هایی که دارد همچون سایر بناهای آن دوره، از اسلوب معماری زندیه و صفویه پیروی می‌کند. حتی نقوش کاشی‌های نمای عمارت نیز تقلید کاملی از تصاویر روی دیوارهای یکی از عمارت‌های عهد صفویه می باشد. این ساختمان دارای سه طبقه است که بام آن شیروانی و قسمت جلویی آن، ایوانی دو ستونی با سقف مسطح دارد. قسمت عمده درهای چوبی عمارت از چوب ساج تهیه شده و به همین دلیل پس از گذشت سال‌های دراز نیز هیئت اصلی خود را همچنان حفظ کرده است. این عمارت دارای طاق‌های زیبایی است که روی آن ها نقاشی‌های مختلفی از شاهنامه‌ی فردوسی و نبرد‌های شاهان قاجار وجود دارد.
در بالای عمارت باغ ارم شیراز، هلالی‌های زیبایی وجود دارد که در اصطلاح معماران محلی فارس “سنتوری” نامیده می‌شوند. این هلالی‌ها با استفاده از کاشی‌های رنگین و نقش داری ساخته شده‌اند که شباهت بسیاری به شیوه کاشی‌کاری‌های دوره زندیه و قاجاریه دارد. به روی این هلالی‌ها تصاویری از ناصرالدین شاه قاجار، داستان‌هایی از فردوسی و نظامی و ادبیات کهن فارسی و قصه‌های مذهبی کاشی‌کاری شده است. در جلوی نمای عمارت اصلی باغ ارم شیراز که مشرف بر باغ است، استخر آب‌نمای بزرگی ساخته شده است که تصویر عمارت در آن منعکس می‌شود. مساحت این استخر سیصد و سی و پنج متر مربع است و محیط آن را هجده قطعه سنگ بزرگ و یکپارچه‌ای تشکیل می‌دهد که احتمالاً متعلق به دوره جانی‌خان ایلخانی هستند. استخر باغ ارم سابقاً گودتر بوده ولی در تعمیرات اخیر پر شده و اکنون عمق آن نیم متر است.
باغ ارم شیراز به همراه هشت باغ دیگر ایرانی در تاریخ ۶ تیرماه ۱۳۹۰ خورشیدی، در سی و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو، با عنوان باغ‌های ایرانی در فهرست میراث جهانی ثبت شده است.  هشت باب اتاقی که در جنوب ضلع شمالی عمارت اصلی مشاهده می‌شود، همان باربندی است که در برخی از آثار تاریخی بدان اشاره شده است. در کنار درب ورودی باغ نیز دو اتاق برای خدمه و نگهبانان ساخته شده است. در پشت ساختمان اصلی عمارت و محوطه اندرونی قرار دارد. عمارت اندرونی دارای دو سالن و پنج اتاق است. ستون‌های سنگی جلوی ایوان اصلی ساختمان، به طرز ماهرانه و هنرمندانه‌ای از سنگی یکپارچه حجاری شده‌اند. یک ستون سنگی حجاری شده نیز در وسط حوضخانه قرار دارد و دیوارها و کف تالار با کاشی‌های هفت رنگ پوشیده شده‌اند.
نهر آبی مستقیما از این تالار می‌گذرد و سر راه خود قبل از این که به حوض بزرگی فرو ریزد، استخر را پر می‌کند.  در سمت جنوب باغ زیبای ارم، رودخانه خشک شیراز از شرق به غرب امتداد دارد. وسعت باغ بیش از سه هکتار است و از درختان مرکبات و سرو پوشیده شده است. زمین باغ به شکل مربع‌مستطیل بسیار وسیعی است که ضلع بزرگ‌تر آن که درب‌های ورودی نیز در آن قرار دارند، به‌جانب شمال و بلوار «ارم» و ضلع کوچک‌تر به‌جانب غرب و بلوار «آسیاب سه‌تائی» است.
جالب‌ترین قسمت باغ خیابانی است که در میانه باغ قرار دارد و در دو طرف خود از درختان سروی بهره می‌برد که از زیبایی خاصی برخوردارند. در دو طرف این خیابان شمشادهای کوتاه حصاری نیز پرورش داده‌اند و در وسط آن، چنان که گفته شده، از جلوی استخر بزرگ تا وسط باغ جوی آبی است که در وسط باغ به جدول‌ها و جوی‌های متعدد تقسیم‌ شده است و آب روان از آنجا به قسمت‌های دیگر باغ جاری می‌شود. در میان درختان سرو این خیابان، سرو بلند قامتی وجود دارد که از دور جلب توجه می‌کند و بعلت موزون بودن آن، آن را سروناز می‌خوانند. نظیر سرو مذکور در سایر باغ‌های شیراز دیده نمی‌شود. صحن باغ را درختان زینتی و سرو و نارنج و انواع گل‌های تزئینی پوشانیده و تزئین نموده اند.
چند کتیبه سنگی در نقاط مختلف باغ ارم شیراز باقی‌مانده است. اولین کتیبه سنگ مرمراست که در بالای سر در ورودی شمال شرقی باغ نصب شده و با خط نستعلیق چنین خوانده می‌شود: از وزیر شه نصیرالملک راد / دائمش باغ ارم آباد باد . علاوه بر کتیبه فوق شش کتیبه سنگی دیگر نیز در نمای شرقی ساختمان به صورت ازاره دیده می‌شود که همه آن‌ها با خط نستعلیق نوشته شده‌اند. در پایان تمامی کتیبه‌ها، تاریخ‌های مختلفی به چشم می‌خورد و نام نصیرالملک در آنها ذکر شده است. در انتهای کتیبه اول، تاریخ ۱۳۳۹ قمری نوشته شده است. اشعار کتیبه دوم مربوط به شوریده شیرازی، شاعرمعروف دوره قاجاریه می‌باشد. بیت اول کتیبه سوم، تاریخ بنای ساختمان را مشخص می‌سازد. در کتیبه چهارم نیز رمضان المبارک ۱۳۱۵ قمری دیده می‌شود و مربوط به تعمیرات بنا در دوره مظفرالدین شاه قاجار می‌باشد.
تالار آئینه این باغ، با تزئینات آینه کاری و نقاشی‌های جالب رنگ روغنی پوشیده شده است. در طبقه اول ساختمان در پای ایوان بزرگ دو ستونی در مدخل سردابه، پنجرههای آهنی به جای مانده از دوران قاجار مشاهده میشود. سرداب‌هایی نیز در طبقه زیرین این ساختمان قرار دارد که آب جاری از وسط آن می‌گذرد و به همین جهت برای گذارندن وقت در تابستان، فضای دلنشینی را ایجاد میکنند. باغ ارم بوسیله دولت وکمک‌های مادی دوران پهلوی، تا حد زیادی تعمیر شد و به دانشگاه شیراز اهداء گردید. ساختمان آن به علت عوامل طبیعی به صورت مخروبه درآمده بود و دیوارهای باغ نیز از چینه بود که به طور کلی خراب شده بود. لذا ضمن اعمال تعمیراتی در دیوار، چینه آن برداشته شد و یک دیوار کوتاه سنگی با نرده آهنی در اطراف آن احداث گردید. تزیینات قسمت‌های مختلف ساختمان نیز تعمیر و تکمیل و مجدداً به صورت امروزی در آمد.و....